Thấm thoát mà đã 12 năm từ ngày dự án này khởi động. 12 năm là cả một chặng đường dài tưởng như rất vô lý với một dự án dịch thuật, dù hoàn toàn phi lợi nhuận chăng nữa. Có vô số lý do khiến cho dự án Việt hóa này phải trì hoãn lâu như vậy, chủ quan có mà khách quan cũng nhiều, chỉ xin được liệt kê một số ra đây để bạn đọc hiểu thêm về quá trình bản dịch này đến với người hâm mộ.

Đầu tiên, dự án từng luôn bị thiếu một trong ba yếu tố "thiên thời, địa lợi, nhân hòa". Luôn có một khía cạnh phát sinh vấn đề khi các khía cạnh còn lại hoạt động trơn tru. Đây có lẽ là một kiểu "lời nguyền" về mặt tâm linh, nhưng đến cuối cùng lòng quyết tâm cũng đã chiến thắng lời nguyền này, đưa bản dịch đến tay bạn đọc.

Thứ hai, quá trình hiệu đính gặp phải muôn vàn khó khăn, do chất lượng bản dịch thô không đáp ứng các tiêu chuẩn cơ bản. Đây là điều khó tránh khỏi với một dự án tự nguyện quá đồ sộ. Một vấn đề quan trọng khác đó là, bản dịch thô tiếng Việt vốn được dịch lại từ một bản dịch tiếng Anh do người hâm mộ thực hiện, và sai lệch rất nhiều về ngữ nghĩa so với nguyên tác tiếng Nhật. Đến cuối cùng, bản dịch mà bạn đọc đang thưởng thức đây đã thay đổi tầm 70-80% so với bản dịch thô ban đầu, trên cơ sở bám sát bản gốc tiếng Nhật, âu cũng là điều may mắn.

Thứ ba và quan trọng nhất, dự án này gặp trở ngại rất lớn về mặt kỹ thuật. Các lời bình của những đồng sự bên dưới sẽ giải thích kỹ càng hơn, song từ trải nghiệm của chính tôi, đã có thời điểm dự án này rơi vào bế tắc và gần như không thể tiếp tục tiến lên được vì các rào cản kỹ thuật. Game engine của tác phẩm này đã quá cũ và không còn được hỗ trợ phát triển. Đã có lúc chúng tôi phải vẽ tay từng ký tự dấu thanh tiếng Việt vì đơn giản là không có cách nào để game hiển thị ngôn ngữ này đúng cách. Hãy hình dung sự tuyệt vọng của đội ngũ Việt hóa khi đó, nhưng nhờ trời, dự án đã về đích thành công.

Nguyên nhân chính khác xuất phát từ hoàn cảnh cuộc sống của tôi, trưởng nhóm thực hiện dự án, cũng "góp phần" không nhỏ khiến dự án bị trì hoãn. Có điều trong cái rủi có cái may, vì tôi e ngại rằng nếu thực hiện hiệu đính sớm hơn, năng lực ngôn ngữ hạn hẹp của tôi lúc bấy giờ sẽ không đủ sức truyền tải một tác phẩm có nhiều lối diễn đạt hoa mỹ như vậy.

Tôi không biết phải nói lời cảm ơn thế nào cho thỏa với những người bạn đã sát cánh cùng tôi đi đến hết chặng đường này, đặc biệt là các nhân sự chỉ đạo kỹ thuật như Luudanmatcuoi hay Nth, vì nếu vắng họ, dự án chắc chắn đã bị bỏ ngang không có hồi kết. CLANNAD là chấp niệm lớn nhất trong đời tôi, và như cách nhà văn Maeda Jun bày tỏ, đây có lẽ là bức tường mà tôi không thể nào vượt qua lần thứ hai. Xin dành hết thảy sự cảm tạ với từng cá nhân đóng góp vào quá trình đưa bản dịch này đến công chúng, từ những cộng tác viên dịch thuật đến những người chơi thử nghiệm.

CLANNAD là một tác phẩm đẹp, nhưng như một quy luật bất biến, không có thứ gì là hoàn hảo. Hãy thưởng thức tác phẩm này với tâm thế bao dung để đón nhận những giá trị sống tích cực mà nó mang lại, và có cái nhìn lạc quan hơn cho đời. Cũng cầu xin một sự rộng lượng từ bạn đọc nếu đó đây vẫn còn rải rác những lỗi chính tả hay diễn đạt, vì sức người có hạn, bất luận chúng tôi có tha thiết và quyết tâm mang đến công chúng một bản dịch có tâm và có tầm thế nào chăng nữa.

Thật tự hào vì là một Kagikko (người hâm mộ Key), và tôi sẽ luôn sống với tâm niệm như vậy cho đến cuối chuyến hành trình của đời mình. Hẹn gặp lại các bạn ở những dự án dịch thuật tiếp theo, nếu ta hữu duyên.

Minata Hatsune, 2021

***

Eto... khi hoàn thành mọi việc rồi thì nhìn lại cũng không thấy khó khăn lắm, có lẽ với tôi chỉ là kỉ niệm đẹp, một dấu mốc? Tôi không phải là người tham gia dự án những ngày đầu, thậm chí đến với dự án ở giai đoạn cuối của cuối để... ăn hôi thêm vào credit :))) Ngày đầu tiên vào dự án là 2 năm trước, tôi rất ngỡ ngàng: project thọ hơn cả kiến thức của tôi về thế giới lại đi cần tôi. Lúc đó, tôi cũng rất băn khoăn lưỡng lự, vì tự học tất cả từ code python, dựng web chay bằng html, css, js, Photoshop, After Effect, nhưng tất cả đều ở mức căn bản, tôi chưa từng cộng tác hay làm bất cứ dự án nào ra trò cả. Chẳng biết mình vào có góp được gì không hay chỉ phá bĩnh thôi.

Trong lúc làm tôi hiểu ra tại sao dự án này dài đến vô lý, mà dài thế vẫn chưa ngỏm mới lạ. Ngoài cách giải thích của leader ra thì cái game này kiểu bị nghiệp ấy, game drama mà gây drama nhiều dã man. Nghiệp cả tài liệu nước ngoài, nhân sự làm, tay nghề các staff, và cuộc sống các staff: cứ ai ổn rồi thì có biến, người khác sắp tèo. Sau 4444 ngày miệt mài dịch, chỉnh sửa, hiệu đính, nghiên cứu patch, với sự cộng tác của 44 con người, 44 số phận đưa đẩy, 44 tài năng khác nhau, cuối cùng chúng tôi cũng hoàn thành hành trình, thực hiện tâm nguyện của mọi người. Bản thân tôi thuộc đội ngũ dev nhưng không biết tý gì về cách hoạt động của game, tôi chỉ tự mày mò code python đơn giản, chuyên ngành tôi học toàn top của thiên hạ nhưng mù công nghệ :))) Tôi gặp khá nhiều khó khăn trong project này do sự hiểu biết hạn hẹp của mình, do bận bịu với chuyên ngành mình học và do cả các staff khác bảo là co-op cộng tác mà sủi x năm không báo trước [icon chim cánh cụt cho an toàn].

Khó khăn về kỹ thuật có lẽ sẽ nói chi tiết ở bài viết khác chứ nói ở đây chiếm hết spotlight các staff :))) Tóm tắt thì cái engine game từ thế kỷ trước với công nghệ và cách tư duy cực kỳ cổ hủ, mọi code đều diễn giải chay lòng vòng, lan man khiến việc đọc, hiểu và chỉnh sửa code hết sức khó khăn. Thứ hai, tựa game rất đồ sộ, thiên biến vạn hóa, ty tỷ trường hợp khác nhau khiến công cụ patch hàng loạt của chúng tôi bỏ sót khá nhiều, nhân lực thì có hạn. Thêm nữa game chỉ chấp nhận ký tự tiếng Nhật và tiếng Anh, đấy, muốn làm gì thì làm, nhưng chỉ cho sửa thế thôi :))).

Để khắc phục sự lạc hậu về công nghệ, tôi đã phải lồng ghép nhiều thủ thuật cả thô sơ lẫn tinh vi, quỷ quyệt. Tới bây giờ tôi cũng không hiểu sao mình nghĩ ra được mấy cách lách luật ảo diệu đến thế. Tất cả chỉ một mục đích nhỏ nhoi: "viết được tiếng Việt cho dễ nhìn vào game."

Được làm trong một team khá là vui, có khá nhiều kỷ niệm, đặc biệt toàn các sempai nên mình được quyền nũng nịu :3 Có lẽ đây là dự án đầu tiên, cũng là dự án duy nhất và cuối cùng tôi làm. Có lẽ nên để nickname Luudanmatcuoi vào dĩ vãng khi sóng gió cuộc đời bắt đầu đập tới tấp.

Dự án hoàn thành quả là niềm hạnh phúc! Tôi chẳng biết chọn những từ ngữ nào để tỏ rõ sự hân hoan trong lòng mình nữa. Tôi biết CLANNAD không quá nổi trong thời nay, visual novel không còn chiếm ưu thế, Việt hóa cũng không còn quan trọng nữa. Nhưng tình yêu của tôi với tựa game này sẽ mãi mãi không đổi. CLANNAD vẫn sẽ mãi là tựa game yêu thích nhất của tôi (mặc dù chưa chơi :3).

Luudanmatcuoi, 2021

Đến với dự án này với tôi có thể nói là một sự tình cờ... Buổi tối nào đó của tháng 3, khi đang loay hoay với đống dữ liệu cũ, tôi thấy thư mục với tên... CLANNAD. Ký ức chợt thoáng qua, rồi trong tôi thầm nghĩ: "Không biết dự án xong chưa nhỉ?"

Mở trình duyệt lên rồi tra Google, thì kết quả tôi nhận được là dự án chưa hoàn thành và cũng không thấy dấu hiệu còn hoạt động, cùng với đó là một bản dịch chưa chỉnh sửa hết ở trên Baka-Tsuki. Có bản dịch, tôi bắt tay vào việc thử đưa dữ liệu đã dịch vào game. Tầm hơn một tháng gặp lỗi và sửa lỗi, thì cơ bản game đã chạy ổn định với tiếng Việt. Đến đây, nghĩ tới việc cần phải khởi động lại dự án, tôi liên lạc với Minata Hatsune và rồi đã đến với dự án này.

CLANNAD trong tôi như những thước phim của cuộc sống, nơi có niềm vui, tiếng cười của thời học sinh. Phút yên bình, trên tay cầm cốc "Hii-Koo" lắng nghe âm thanh của cuộc sống xung quanh, hay giai điệu vi-ô-lông thất thần chả thể nào quên. Và cũng không thiếu những nỗi buồn thậm chí là đau khổ của sự chia li, day dứt của bản thân. Thế rồi sóng gió rồi cũng sẽ tan, phép màu sẽ đến với những ai kiên trì vượt qua nỗi bất hạnh, vững tin bước tiếp...

Quay về với hiện tại, thì khoảng thời gian 5 tháng ở trong dự án tuy ngắn nhưng cũng đủ để tôi nhận ra trong đây có những người đầy tâm huyết, trách nhiệm với dự án. Từ chủ dự án kiêm hiệu đính đến các bạn tester, designer... không ngại bỏ quỹ thời gian, chất xám của mình để rồi có được thành quả như ngày hôm nay: CLANNAD HD phiên bản tiếng Việt. Sau cùng, tôi mong mọi người hãy thử chơi và cảm nhận tác phẩm cùng với bản dịch đầy tâm huyết này.

Nth, 2021

Mô phật, bần đạo ăn rất mặn.

Amen.

Hwan Phan, 2021